Màu chàm là sắc tố gần gũi có mặt trong trang phục truyền thống của người Dao, Tày, Mông, Nùng,… Đối với các dân tộc vùng núi phía bắc, màu chàm mang ý nghĩa biểu tượng đặc biệt. Để hiểu rõ hơn về màu chàm, chúng ta sẽ tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa và ứng dụng của màu chàm trong bài viết này.
Màu chàm là gì?
Màu chàm (hay còn được gọi là Indigo blue) là màu ánh nắng với khoảng bước sóng từ 440 – 420 nm. Nằm giữa màu xanh da trời và màu tím trong cầu vồng, màu chàm mang tính biểu tượng vô cùng đặc biệt. Màu chàm rất gần với màu của chất Tanin được chiết xuất từ lá hoặc vỏ cây chàm, nên được gọi là màu chàm. Tuy chúng có sự tương đồng nhưng đa số chúng ta không phân biệt được màu chàm và màu tím.
Màu xanh chàm (hay màu chàm) là một trong bảy màu của cầu vồng, tương ứng với màu xanh lam và màu tím, được thêm vào bởi Isaac Newton. Màu chàm là sắc tố được sử dụng rộng rãi trong dệt may và in ấn từ thời cổ đại.
Nguồn gốc xuất xứ của màu chàm
Hơn 4000 năm trước, màu chàm đã được biết đến và chiết xuất từ cây họ indigofera tinctoria và isatis tinctoria. Trên vùng đất sinh sống của các loại cây này, người dân đã sớm sử dụng kỹ thuật nhuộm và áp dụng vải chàm vào cuộc sống hàng ngày. Trong thế kỷ 16, nhà thám hiểm Vasco de Gama đã đến Ấn Độ và đưa màu indigo từ cây họ indigofera trở về quê hương.
Màu indigo đã nhanh chóng trở thành màu được ưa chuộng ở Châu Âu, thay thế màu xanh pastel trước đó vì độ mạnh hơn gấp 20 lần. Màu chàm sau đó vượt qua đại dương và trở thành sắc màu phổ biến ở Châu Mỹ. Vào năm 1850, Levi Strauss, một thợ may ở San Francisco, thiết kế quần jean mang màu indigo cho công nhân. Từ đó, màu chàm trở thành màu sắc phổ biến và được mọi người trên toàn thế giới ưa thích.
Ý nghĩa của màu chàm
Màu chàm thể hiện sự yên bình và tinh tế. Thường được sử dụng trong các kiểu áo phục cổ xưa và mang nét đặc trưng của núi rừng.
Màu chàm đại diện cho sự tao nhã, nét đẹp nội tại tiềm ẩn, trực giác nhạy bén và tinh thần phấn chấn. Đối với những người thích sự yên tĩnh và thường xuyên thực hành thiền, màu chàm giúp tạo cảm giác an tâm đồng thời nhìn nhận sâu sắc mọi khía cạnh của cuộc sống. Nhờ đó, màu chàm giúp nhận biết rõ ràng và đánh giá mọi quan điểm, giải quyết niềm tin và giải trí.
Màu chàm là sự kết hợp độc đáo giữa màu tím và màu xanh lam. Điều này tạo nên một sự huyền bí cực kỳ thu hút. Bên cạnh đó, màu chàm còn mang đến sự thanh lịch, duyên dáng không khác gì của những vương tôn quý tộc hay những đẳng cấp thời xưa.
Ở Ai Cập cổ, màu chàm được coi là màu linh thiêng, mang tính phong cách và bí ẩn, giúp con người ngày càng thông minh, tập trung cao độ và sáng suốt.
Cách tạo ra vải màu chàm
Bột chàm là một loại thuốc nhuộm khó sử dụng vì không tan hoàn toàn trong nước. Vì vậy, cần sử dụng một số phản ứng hóa học để kích hoạt nó.
-
Ở châu Âu: Trong giai đoạn tiền công nghiệp, người ta sử dụng nước tiểu để khử bột chàm thành chất hòa tan trong nước gọi là bột chàm trắng hoặc leucoindigo, có màu lục – vàng. Vải được nhuộm trong dung dịch này sẽ chuyển sang màu chàm sau khi bột chàm trắng bị oxy hóa và trở thành bột chàm. Sau đó, ure được sử dụng để điều chỉnh nước tiểu.
-
Ở Nhật Bản: Bột chàm được hòa tan trong một bể chứa nung nóng có vi khuẩn ưa nhiệt và không khí kỵ khí. Chúng tạo ra hydro và biến bột chàm không hoà tan thành bột chàm trắng hoà tan.
-
Ở Việt Nam, người Mông thường sử dụng cây chàm để tạo ra màu chàm. Cây chàm được ngâm trong một thùng gỗ lớn chứa nước, sau đó chờ cho cây sống ruột hết và nhựa cây hòa quyện với nước. Tiếp theo, lọc nước để loại bỏ chất cặn, thêm vôi vào dung dịch chàm và khuấy đều cho đến khi chàm và vôi lắng xuống đáy thùng. Bằng một tấm vải dày, lọc nước hoàn thiện để thu được cao chàm.
Khi muốn sử dụng, chỉ cần lấy cao chàm pha với một chút rượu theo tỉ lệ nhất định, đập nát và hòa tan chúng trong nước, đổ vào thùng gỗ và khuấy đều cho đến khi có bọt. Công việc này cần được thực hiện liên tục trong nhiều ngày cho đến khi nước chàm có màu vàng trong và bọt bề mặt đều nổi lên, lúc này có thể cho vải vào nhuộm.
Để có màu chàm đậm, trước khi ngâm vải, cần làm ướt vải. Sau đó, ngâm vải vào dung dịch chàm trong một giờ, vớt lên, đợi ráo rồi ngâm tiếp. Tiến hành quá trình này nhiều lần cho đến khi đạt được màu sắc mong muốn. Quá trình này có thể mất từ 3 – 4 ngày nếu trời nắng, hoặc một vài tháng nếu trời mưa.
Ứng dụng của màu chàm trong cuộc sống hàng ngày
- Màu chàm mang đến cảm giác tĩnh lặng và nhẹ nhàng. Vì vậy, nó được ưa chuộng và sử dụng nhiều trong ngành thiết kế thời trang, tạo cân bằng và hài hòa cho toàn bộ bộ trang phục.
-
Màu chàm thường xuất hiện trong hoạ tiết thiết kế nội thất, trên tranh, vải và đồ gốm sứ để tạo cảm giác thư thái cho không gian.
-
Ở Nhật Bản, người ta tin rằng vải chàm có khả năng xua đuổi côn trùng, có độ bền màu cao và khó bắt lửa. Vì thế, vải chàm thường được sử dụng để may áo công sở và áo cứu hỏa.
Cách phối đồ với màu chàm
Màu chàm kết hợp với màu xanh đậm
Màu chàm phù hợp với các sắc thái sáng của màu xanh pastel như xanh lam, xanh denim, xanh coban, xanh lam hoa ngô. Khi sử dụng phong cách này, chúng ta sẽ tạo ra một tông màu duy nhất với hiệu ứng từ độ sâu và chuyển màu.
Nếu cần tạo sự tương phản, chọn một màu sáng. Nếu muốn tăng độ sâu, kết hợp với màu đen. Màu be, hồng đào và những chi tiết vàng (trang sức, túi xách hay giày, khăn quàng cổ) sẽ giúp bạn tạo nên điểm nhấn trên nền màu xám.
Màu chàm kết hợp với màu tím
Sử dụng các biến thể ánh sáng của màu tím (tím, blackberry, lilac, thạch anh tím, oải hương, iris, phong lan). Chúng sẽ làm nổi bật màu chàm, tạo ra một bộ trang phục tương phản hấp dẫn, thú vị, ấm áp và mát mẻ.
Những màu trung tính như màu cát, màu kem và màu xám nhạt giúp làm dịu đi sự cứng nhắc của bộ trang phục.
Thêm một chút màu đỏ vào bộ trang phục sẽ tạo nên sự thanh lịch, đắt giá và làm nổi bật bạn.
Màu chàm phối hợp với màu đen
Màu đen là màu cơ bản với sự sâu và sự đậm. Một bộ trang phục kết hợp màu chàm với màu đen là một lựa chọn tuyệt vời cho các dịp đặc biệt và trang trọng (kết hợp với trang sức và phụ kiện vàng).
Tuy nhiên, cần lưu ý không lạm dụng màu đen, vì có thể làm bộ trang phục trở nên nặng nề, nghiêm túc và đơn điệu. Thay vào đó, bạn có thể kết hợp với các tông màu nhạt hơn như trắng tuyết, kem, bạc, v.v.
Màu chàm phối hợp với màu trắng
Để tạo ra phong cách hấp dẫn và nhẹ nhàng, bạn có thể kết hợp màu chàm với màu trắng (kem, sữa, ngọc trai).
Màu trắng luôn thời thượng trong bất kỳ mùa nào, và việc kết hợp hai màu thời trang trong một bộ trang phục là điểm cao của phong cách và sự sáng tạo.
Bạn có thể sử dụng một phần màu chàm trong bộ trang phục của mình hoặc sử dụng toàn bộ bộ trang phục màu chàm.
Màu chàm phối hợp với màu nâu
Phối màu nâu với xanh tím tạo ra phong cách sang trọng, quý phái và đắt tiền. Hãy tưởng tượng một sự kết hợp giữa màu da và trang sức đính ngọc quý – sự kết hợp của màu ấm và màu lạnh. Bộ trang phục sang trọng và thanh lịch như vậy rất phù hợp cho các buổi tiệc đặc biệt hoặc làm việc ở công sở.
Một mẫu thiết kế điển hình dành cho người thành công gồm áo blouse xanh, quần tây rộng màu nâu có mũi tên, giày đen và túi nhiều màu.
Hi vọng qua bài viết này, mọi người đã hiểu rõ hơn về màu chàm là gì. Nhờ vào đặc tính hóa học đặc biệt, màu chàm không thấm vào sợi vải trong quá trình nhuộm mà chỉ bám vào bề mặt sợi. Bên trong sợi vẫn trắng nên vải nhuộm chàm tự nhiên có độ bền màu cao khi giặt.
